1. Wstęp

Jeszcze do niedawna nie wypadało nawet używać słowa „depresja”, kojarzyło się ono z osobą chorą, która obowiązkowo powinna być leczona w zakładzie zamkniętym, najlepiej w odosobnieniu. Ewentualne obniżenie samopoczucia psychicznego i wszelkich objawów dotyczących pogorszenia nastroju nazywano, zarówno w kontaktach bezpośrednich, jak i w zakresie przedstawiania tematu przez media, modnym wówczas słowem „chandra” czy „życiowy dołek”, niekiedy „ból istnienia”. Te określenia używane były przez różne środowiska kształtujące styl życia, również przez środowisko medyczne. Na przełomie zaledwie kilku lat nastąpiły ogromne zmiany dotyczące nazywania stanu obniżania nastroju i aktualnie najczęściej używane jest słowo „depresja”. Choć zaburzeniami depresyjnymi zajmowano się już dawno temu, to dopiero teraz depresja, jako jednostka chorobowa, znalazła się w centrum uwagi, bowiem stwarza nie tylko problemy zdrowotne, ale i społeczne (zarówno osobiste, jak i zawodowe). W związku z tym olbrzymie znaczenie ma umiejętność radzenia sobie z pojawiającymi się utrudnieniami. „W dłuższych perspektywach czasowych, w ocenie długofalowych konsekwencji, takich jak zdrowie” [1], w szczególności wygodne jest podejście personologiczne. Wybór używanych strategii dostosowany jest do położenia, w jakim znajduje się jednostka, zgrany z jej osobowością [2], cechami demograficznymi, takimi jak: wiek, płeć czy wykształcenie oraz bieżącą formą psychofizyczną [3]. Należy wspomnieć, że obecnie choroba jest jednym z głównych powodów hospitalizacji osób po 50 roku życia, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, a odsetek hospitalizacji z tej przyczyny stale wzrasta [4].

2. Leczenie depresji i warunki jej prowadzenia

Leczenie w depresji to przyjmowanie lekarstw wyrównujących samopoczucie (są to przede wszystkim leki przeciwdepresyjne). Decyzja, co do wyboru leku, uzależniona jest od obrazu klinicznego depresji (czyli miary zasadniczych symptomów), przeciwwskazaniami, a także zarysem klinicznym preparatu [5]. Ostatnio w leczeniu często stosowana jest metoda biologiczna (metoda nowej psychiatrii), w której stosuje się leki psychotropowe, między innymi jak: prozac, zoloft, derogat, xanax, lit, zyprexa itp. Środki te dają znakomite i widoczne efekty, bo osłabiają objawy, odbudowują charakter, obniżają nastrój, aktywność, nie powodują uzależnienia [6]. W ostatnim okresie badania wykazały, że depresja bardzo dobrze poddaje się leczeniu w przypadku osób w wieku podeszłym, chorzy świetnie tolerują wprowadzane obecnie na rynek leki przeciwdepresyjne [7]. Niestety, z badań wiadomo również, że tylko mniej niż ¼ cierpiących jest odpowiednio diagnozowana i prowadzona, między innymi wynika to ze współistnienia innych chorób [4]. Należy jednak zdecydowanie podkreślić, że i tak, przy każdym rodzaju depresji, człowiek chory powinien zgłosić się do lekarza i poprosić o pomoc, ponieważ nie jest w stanie sam sobie pomóc. W smutku rodzina może wspierać w taki sposób, że osoba ze złym nastrojem zaczyna „wychodzić do ludzi”, w depresji pomoc rodziny jest równie ważna, ponieważ chory może nie zdawać sobie sprawy, że ma takie właśnie schorzenie. Osoby bliskie są zobowiązane dopilnować, aby doszło do konsultacji z lekarzem. Pozostawiając człowieka z depresją, samego sobie, można doprowadzić do jego śmierci, ponieważ cierpiący często decyduje się na samobójstwo (depresja to jedna z najczęstszych przyczyn samobójstw).

W terapii depresji istotne zastosowanie ma podejście biopsychospołeczne, czyli uwzględniające biologiczne, psychologiczne i społeczne aspekty tego zaburzenia. Większość chorych może być leczona przez lekarzy pierwszego kontaktu lub w poradniach zdrowia psychicznego. Oddziały dzienne są wskazane w przypadku zaburzenia o przebiegu przewlekłym lub nawracającym, szczególnie wówczas, gdy z powodu słabej motywacji lub bardzo niskiej samooceny, chorzy niechętnie wychodzą z domu i nawiązują kontakty z innymi osobami. Leczenie szpitalne, na oddziałach stacjonarnych, jest wskazane, gdy mamy do czynienia z obecnością przykrych omamów lub urojeń, bądź innych objawów psychotycznych, również gdy występują myśli i tendencje samobójcze, szczególnie jeśli w przeszłości były podejmowane próby samobójcze lub jest obecnych wiele czynników ryzyka samobójstwa, szczególnie w przypadku braku motywacji prowadzącego do zaniedbywania własnych potrzeb (np. do głodzenia się, odwodnienia). Niekiedy konieczne może być przyjęcie do szpitala pacjenta bez jego zgody, w myśl obowiązujących przepisów prawa.

Zarówno farmakoterapia, jak i psychoterapia są skutecznymi metodami leczenia depresji i zapobiegania jej nawrotom. Psychoterapia może być stosowana jako metoda alternatywna dla farmakoterapii lub łącznie z farmakoterapią. Zastosowanie mają różne formy psychoterapii: – terapia poznawczo-behawioralna (cognitive behavioural therapy – CTB):

 terapia poznawcza ma na celu rozpoznanie zniekształconych lub nieracjonalnych przekonań i przypuszczeń, a następnie zastąpienie ich myśleniem i zachowaniami bardziej „opartymi na rzeczywistości”, obejmuje techniki behawioralne, testowanie nieracjonalnych przekonań w konfrontacji z rzeczywistością, wyznaczanie zadań oraz planowanie rozkładu zadań, wymaga prowadzenia pacjenta od 6 do 20 sesji;

 terapia interpersonalna (interpersonal therapy – IPI): identyfikuje problemy interpersonalne, będące wynikiem reakcji żalu, konfliktu ról, zmiany ról lub deficytów interpersonalnych oraz próbuje je modyfikować;

 terapia psychodynamiczna, zwana terapią rodzin lub małżeńską: może pomóc w przypadku zaburzonych relacji w rodzinie lub małżeństwie;

 terapia elektrowstrząsowa: wskazaniami do leczenia elektrowstrząsowego depresji są: nieskuteczność prawidłowego leczenia przeciwdepresyjnego, nietolerancja leków przeciwdepresyjnych w wyniku działań niepożądanych, objawy psychotyczne, znaczne zahamowanie psychoruchowe lub osłupienie, zaniedbywanie własnych potrzeb.

Z wcześniejszych rozważań wiemy, że istnieją dwa główne sposoby leczenia depresji: stosowanie leków przeciwdepresyjnych oraz psychoterapia. W czasie choroby dochodzi do specyficznych zmian biochemicznych, a leki przeciwdepresyjne prawdopodobnie działają poprzez przywracanie właśnie równowagi biochemicznej. Stwierdzono, że najlepszy efekt leczniczy wiąże się z jednoczesnym zastosowaniem obu tych metod. Leki przeciwdepresyjne zapewniają szybką ulgę i są niezbędne w przypadku ciężkiej lub trwającej przez długi czas depresji. Niezależnie od rodzaju leku, efekt terapii obserwuje się najwcześniej po około 2 tygodniach – skuteczne leczenie musi trwać minimum 6 miesięcy.

Należy jednak pamiętać o pewnych właściwościach wspólnych dla leków przeciwdepresyjnych, czyli bardzo skutecznie łagodzą objawy depresji, ich działanie jest powolne, ustąpienie problemów związanych ze snem i zmniejszenie napięcia można odczuć już od pierwszych dni stosowania, jednak poprawa w zakresie innych objawów pojawia się po około dwóch tygodniach. Nie powodują uzależnienia, niektóre leki można nagle odstawić, bez wywołania objawów abstynencji, a takie objawy zdarzają się w przypadku nagłego odstawienia wielu leków uspokajających, nasennych lub innych wywołujących uzależnienie.

Nie są one lekami uspokajającymi, efekt działania nie występuje po kilku minutach od przyjęcia, a także nie zanika po kilku tygodniach stosowania, jak to się dzieje w przypadku leków uspokajających. Niezależnie od tego skutecznie zapobiegają objawom lęku, przy codziennym zażywaniu leków przeciwdepresyjnych, ostre objawy lęku występują rzadziej lub mogą nawet ustąpić. Jeśli działanie leków przeciwdepresyjnych jest skuteczne, leczenie powinno trwać minimum sześć miesięcy, ponieważ w przypadku przerwania leczenia, przed upływem sześciu miesięcy, może dojść do szybkiego nawrotu depresji.

Jak wszystkie leki, również te przeciwdepresyjne, mogą mieć działania uboczne. Największe prawdopodobieństwo wystąpienia takich reakcji pojawia się przy stosowaniu leków starszej generacji, takich jak trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz nieodwracalne inhibitory MAO. Nowsze leki są lepiej tolerowane, a łagodne objawy uboczne pojawiają się w pierwszych dniach przyjmowania i ustępują po kilku dniach. Spożywanie alkoholu podczas stosowania leków przeciwdepresyjnych może wywoływać senność. Na ogół nie istnieją natomiast żadne ograniczenia dotyczące przyjmowania ogólnodostępnych leków przeciwbólowych czy środków stosowanych w nadciśnieniu tętniczym lub cukrzycy. W czasie pierwszych dwóch tygodni najczęściej zaleca się stosowanie leków przeciwdepresyjnych z lekami uspokajającymi, aby zmniejszyć objawy lęku zanim pojawi się działanie przeciwdepresyjne. Jeszcze raz należy podkreślić, że leczenie depresji jest przede wszystkim leczeniem farmakologicznym i chory powinien przyjmować leki. Pacjent chory na depresję sam sobie z nią nie poradzi. Potrzebuje indywidualnie dobranej i systematycznie stosowanej terapii farmakologicznej.

Istnieje wśród pacjentów opór przed lekami psychotropowymi. Wynika on z trudności w uznaniu depresji za chorobę, z obawy przed uzależnieniem i nieodwracalnymi skutkami działań niepożądanych, wreszcie z nieznajomości mechanizmu działania leków przeciwdepresyjnych. Trudno jest przyjąć, że jakieś tabletki mogą zmienić przeżywanie smutku, beznadziejności czy winy, tak jak trudno przyjąć, że te odczucia wynikają z zaburzonej pracy połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi. Obawy związane z leczeniem są całkowicie nieuzasadnione. Współczesne leki przeciwdepresyjne (w Polsce dostępnych jest kilkanaście preparatów) mają wysoką skuteczność, nie uzależniają, są bezpieczne w stosowaniu i mają mało działań niepożądanych. Należy pamiętać, że leki przeciwdepresyjne ujawniają swoje działanie dopiero po pewnym czasie (2-4 tygodnie), konieczne jest więc systematyczne przyjmowanie leków przez dłuższy okres. W celu utrwalenia efektów leczenia i zapobieganiu nawrotom leki powinny być przyjmowane jeszcze po ustąpieniu objawów depresyjnych. O tym, jak długo, powinien zdecydować lekarz prowadzący.

3. Leczenie wspomagające – psychoterapia

Polega na stosowaniu różnych psychologicznych sposobów oddziaływania. Podstawową formą jest rozmowa z odpowiednio przygotowanym terapeutą. Istnieje psychoterapia indywidualna i grupowa. Formy psychoterapii różnią się podejściem teoretycznym, tak więc istnieje możliwość dobrania odpowiedniego jej rodzaju. Osoba chora potrzebuje wsparcia bliskich, żeby pomóc trzeba pamiętać, by nie traktować depresji jako lenistwa, słabego charakteru czy złej woli. Nie udzielać rad w stylu: „weź się w garść”, „otrząśnij się”, „nie histeryzuj”, bo ta choroba to nie stan emocjonalny, nie minie, trzeba cierpiącego leczyć. Należy więc zrobić wszystko, by nakłonić osobę chorą do pójścia do lekarza, a potem przypominać mu o regularnych wizytach w poradni, systematycznym przyjmowaniu leków – zbyt wczesne przerwanie leczenia grozi nawrotem objawów depresji.

Zaburzenia depresyjne można wyleczyć – obecnie medycyna dysponuje skutecznymi lekami, niezbędna jest jednak systematyczność w ich przyjmowaniu. Podstawą skuteczności leczenia depresji jest dobra współpraca między lekarzem i pacjentem, wsparcie rodziny i przyjaciół. Od postawy rodziny zależy bardzo wiele. W okresie choroby człowiek nie powinien podejmować ważnych decyzji, poza podstawową decyzją o leczeniu. Pacjent może być aktywny na tyle, na ile pozwala mu nasilenie choroby. Każde normalne ożywianie należy traktować jak sukces. Chory powinien również starać się utrzymać pewne rytmy i przyzwyczajenia: pory kładzenia się spać i wstawania, pory posiłków ("jedzenie przez rozsądek"), codzienny spacer itp.

4. Dzieci i młodzież

Najbardziej zastanawiającą kwestią jest to dlaczego dzieci i młodzież, które powinny być radosne i beztroskie, również chorują na depresję. Z danych Narodowego Funduszu Zdrowia za rok 2014 wynika, że prawie 8 tysięcy dzieci w Polsce leczy się na depresję. Przyczyny choroby u młodych ludzi i dzieci są równie trudne do określenia, jak i u osób dorosłych. Wyróżnia się przyczyny biologiczne i genetyczne (zwiększone ryzyko zapadalności, jeżeli ktoś w rodzinie cierpiał na depresję), doświadczenia życiowe i indywidualne (wrażliwość i delikatność dziecka np. na krytykę) oraz czynniki środowiskowe (w jakim środowisku się otacza, czy jest przemoc, nadużywanie alkoholu itd.).

Objawy depresji u dzieci są bardzo podobne do objawów chorych dorosłych: ogólne złe samopoczucie, problemy ze snem, nerwowość, płacz, brak apetytu i inne wymienione wcześniej w niniejszym artykule. Co odróżnia przebieg depresji u dzieci – to, że nasilają się u nich zachowania autodestrukcyjne, buntownicze, dziecko zaczyna być agresywne w stosunku do innych i częściej dopuszcza się dewiacji. Najtrudniejsza jest diagnostyka przy małych dzieciach, z którymi nie ma jeszcze odpowiedniego kontaktu i nie można z nimi porozmawiać o ich problemach. Depresja u nich może przebiegać nietypowo. Mogą cofać się w rozwoju, przestać mówić, zacząć się moczyć. Oprócz tego pojawiają się oznaki, które są charakterystyczne dla innych chorób, w tym zwykłego przeziębienia, na przykład bóle głowy, brzucha, biegunki, duszności [8]. Obraz kliniczny depresji u młodzieży jest lepiej rozbudowany niż u dzieci, tutaj mamy do czynienia z zachowaniami aspołecznymi, problemami w podejmowaniu decyzji, negatywną wizją swojego ciała, napadami złości, buntem, np. ucieczki z domu, wagarowanie oraz wiele różnych symptomów typowych dla depresji u osób dorosłych.

Poza tym chorobie nierzadko towarzyszą problemy w szkole, zamknięcie w sobie, samotność, smutek, żal wynikający z odrzucenia przez grupę, a bywa, że również przez rodziców [10]. Jedno z całą pewnością nie ulega wątpliwości, depresja jest chorobą, którą należy leczyć, szczególnie u dzieci i nastolatków, gdyż nie podjęcie leczenia rzutować będzie jej pogłębieniem w przyszłym, dorosłym życiu, o ile nie zakończy się na tym etapie – udaną próbą samobójczą.

5. Dane statystyczne

Badania epidemiologiczne w Europie podają, że na depresję cierpi ponad 11% dorosłej populacji Unii Europejskiej. Dane Głównego Urzędu Statystycznego z roku 2011 wskazują, że w Polsce 2% osób dorosłych choruje na depresję [11]. Od ponad 20 lat zauważa się wzrost liczby przyjęć do szpitali osób z depresją, po 50 roku życia choroba stanowi główną przyczynę leczenia zamkniętego, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Pomimo wielu doniesień na temat zaburzeń depresyjnych jest to choroba ciągle wstydliwa, do której pacjent nie chce się przyznać ani o niej mówić, w związku z czym wyniki badań ankietowych nie w pełni odzwierciedlają obraz wynikający z badań epidemiologicznych [12].

Obecnie z depresją walczy około 450 milionów ludzi na całym świecie, w samej Polsce jest 2 miliony chorych. Według danych WHO symptomy depresji przejawia 0,3% dzieci w wieku przedszkolnym, 2% dzieci w szkole podstawowej i 4-8% dorastających w grupie wiekowej od 13 do 18 lat. Z badań Link-Dratkowskiej wynika, że depresja dotyka 1-5% dzieci w wieku szkolnym i 15-30% młodzieży [13]. Niemożność dokładniejszego określenia liczby chorych wynika z kłopotów diagnostycznych oraz z faktu, że duża liczba ludzi nie przyznaje się do depresji. Jedna czwarta chorych na depresję próbuje popełnić samobójstwo [14]. Zaburzenia depresyjne są jednym z najważniejszych czynników ryzyka samobójstwa. Wskaźnik samobójstw wśród chorych jest 20 razy wyższy niż w populacji ogólnej. Około 15% pacjentów z ciężką depresją umiera wskutek samobójstwa, 20-60% chorych na depresję próbuje sobie odebrać życie, 40-80% ma myśli samobójcze [15], przenosząc to na liczby: każdego roku ginie około jednego miliona osób z powodu depresji. „W 2013 roku w Polsce z powodu samobójstw zanotowano 6.097 zgonów (dane z Komendy Głównej Policji), to blisko 2 tysiące więcej niż w roku poprzednim”. Choć depresja najczęściej ujawnia się pomiędzy 20 a 40 rokiem życia zachorować mogą także dzieci i osoby w podeszłym wieku. Wskazuje się na dwa szczyty zachorowania na depresję: pierwszy około 30 roku życia, a drugi około 60 roku życia [16]. 25% epizodów trwa krócej niż jeden miesiąc, 50% ustępuje przed upływem trzech miesięcy. Depresja ma skłonność do nawrotów, 75% chorych zachoruje ponownie w ciągu 2 lat od wyleczenia poprzedniego epizodu.

Choroba jest zaburzeniem samoistnie ustępującym; bez leczenia pierwszy epizod depresyjny zwykle ustępuje w ciągu 6-12 miesięcy. Około ¼ wszystkich chorych z jednobiegunowym zaburzeniem depresyjnym doświadcza w swoim życiu tylko jednego epizodu depresyjnego. Około ¾ chorych cierpi na nawracające epizody depresyjne. Chorzy z tego typu zaburzeniami przechodzą około 5 epizodów w swoim życiu, znacznie mniej niż chorzy z zaburzeniami dwubiegunowymi. Ryzyko nawrotu depresji wzrasta po każdym kolejnym epizodzie depresyjnym. Depresje są również najczęstszymi zaburzeniami psychicznymi wieku podeszłego, które jednocześnie mogą nasilać i przyspieszać pojawienie się otępienia [17]. Z danych przybliżonych wynika, iż w wieku 60 lat i więcej na depresję cierpi 15-20% osób. W grupie osób starszych korzystających z opieki medycznej odsetek ten wzrasta nawet do 30% [18].

Na kanwie dociekań epidemiologicznych przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych dowiedziono, że odsetek występowania tzw. „dużej” depresji w populacji osób w przedziale wieku 65-100 lat jest wyższy u kobiet, dla których wynosi on 4,4% niż u mężczyzn, gdzie wynosi 2,7% [19]. U dorosłych sprawdza się zasada, że im więcej przebytych depresji, licząc od okresu dzieciństwa, tym więcej następnych w przyszłości [20].

6. Zakończenie

W terapii depresji stosowane są głównie leki, ale oprócz nich należy sprawiać sobie przyjemności, zacząć uprawiać sport, wybrać się na masaż, spotkanie towarzyskie, pić zioła zdrowotne, zająć się swoim hobby oraz zadbać o dobrą dietę. Podstawą każdej skutecznej psychoterapii chorych depresyjnych jest współczujący, pełen zrozumienia stosunek emocjonalny do chorego, poza tym cierpliwość i pozytywne nastawienie chorego do przyszłości, budowanie zaufania pomiędzy cierpiącym a pozostałymi członkami rodziny i przyjaciółmi. Już samo towarzyszenie, przebywanie z pacjentem przy posiłkach, dodawanie otuchy, przedstawianie pozytywnych perspektyw – łagodzi lęk u chorego. Równie ważnym elementem leczenia jest pomoc i mobilizowanie chorego do regularnego chodzenia spać, unikania wzmożonej aktywności fizycznej przed pójściem do łóżka oraz niespożywanie kawy przed snem (higiena snu). Należy angażować chorego w prace, zajęcia i rozrywki rodzinne. Nie należy natomiast, pod żadnym pozorem, polecić choremu, aby ,,wziął się w garść”, ponieważ istotą depresji jest niemożność ,,wzięcia się w garść”. Nie wolno krytykować chorego (wygląd, zachowanie), nie obmawiać jego przypadłości, ale również nie wyręczać we wszystkim. Nie żądać zbyt wiele od pacjenta, ponieważ niesprostanie zadaniu spowoduje pogłębienie u cierpiącego przekonania o jego beznadziejności i bezwartościowości. Nie zamykać chorego w domu i nie ułatwiać mu izolacji społecznej, która i tak jest wpisana w istotę choroby. Nie traktować depresji jako tematu tabu – jeśli chory czuje potrzebę rozmowy o swoich uczuciach, należy go wysłuchać i wesprzeć życzliwym słowem. Należy pamiętać, że pomimo wielu trudności, jakie musi pokonać człowiek w walce z depresją jest ona chorobą uleczalną. Za motto wszystkim chorym i opiekunom cierpiących niech posłużą słowa Roberta Frosta: „Najlepszym sposobem, żeby z tego wyjść, jest przejść przez to”.

Literatura

1. Łosiak W., Psychologia stresu, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008

2. Strelau J., Psychologia różnic indywidualnych. Wydawnictwo Scholar; Warszawa 2006

3. Heszen-Niejodek I., Ratajczak Z., Człowiek w sytuacji stresu, Problemy teoretyczne i metodologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996, s. 44-46

4. Allsup S. J., Gosney M. A., Anxiety and depression in an older research population and their impact on clinical outcomes in a randomized controlled trial, Postgrad Medical Journal 2002, 78, s. 674-677

5. Koszewska I., Habrat-Pragłowska E., O depresji, manii, nawracających zaburzeniach nastroju, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, s. 70

6. Servan-Schreiber D., Pokonać stres, lęk i depresję bez leków i psychoanalizy, przekład Barbara Krupa, Wydawnictwo Prószyński i Spółka, s. 16

7. Heitzman J., Depresja – odpowiedzi na pytania, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2007, s. 22-24

8. Rosenthal M. S., Depresja, Wydawnictwo Klub dla Ciebie, Warszawa 2003

9. Rola J., Depresja u dzieci, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 2001, s. 29

10. Główny Urząd Statystyczny, Zdrowie i Ochrona Zdrowia w 2011 r. Warszawa, Zakład Wydawnictw Statystycznych GUS, 2012, s. 66-73

11. Kubik B., Kołpa M., Schlegel-Zawadzka M., Wiedza i świadomość mieszkańców małego miasta w zakresie profilaktyki depresji, Pielęgniarstwo XXI wieku, 2011 (2), s. 23-26

12. Link-Dratkowska E., Depresja dzieci i młodzieży – podejście poznawczo-behawioralne. Teoria i terapia, Psychiatria 2011 (8), s. 84-90

13. Magazyn Żyjmy Dłużej, Witaj i żegnaj depresjo, czyli jak poradzić sobie z przewlekłym smutkiem, 2010 (11), s. 15

14. Cierpiałkowska L., Psychopatologia, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2007, s. 241

15. Wiedza i życie, Smutek łamie serce, 2 luty 2006, s. 44-45

16. Jaracz J., Depresja w wieku podeszłym, 2006, Świat Medycyny i Farmacji nr 3 (68), s. 40-47

17. Pużyński S., Depresje i zaburzenia afektywne, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2009, s. 35

18. Back J. H., Lee Y., Gender differences in the association between socioeconomic status (SES) and depressive symptoms in older adults, 2010, Archives of Gerontology and Geriatrics nr 52 (3), s. 140 19. Hammen C., Depresja, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, s. 56

Depresja chorobą cywilizacyjną XXI wieku – leczenie farmakologiczne a psychoterapia

Wszyscy jesteśmy podatni na depresję niezależnie od płci, wieku, statusu społecznego czy rasy. Ryzyko zachorowania wynosi jeden do siedmiu. Choroba dotyka ludzi w każdym wieku, w ostatnich latach częściej wykrywana jest u ludzi młodych. Jak każda nieprawidłowość musi być leczona, terapia prowadzona powinna być pod kontrolą lekarza specjalisty. Metody leczenia depresji są bardzo różnorodne, podstawowe zadanie powinno polegać na wytrwałym dążeniu do usunięcia przyczyn niewłaściwego funkcjonowania systemu nerwowego. Tak jak w przypadku wielu innych chorób zasadnicze znaczenie podczas leczenia depresji ma niewątpliwie zdrowy styl życia pacjenta. Jak wynika z raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) do roku 2020 depresja może stać się drugim co do wielkości, po chorobach układu krążenia, zagrożeniem zdrowotnym.

Słowa kluczowe: depresja, leczenie, farmakologia, psychoterapia